http://siahmashq89.blogfa.com/post-134.aspx
باران-آبان91

بی بی های ما پای دار قالی حرفهایی می زدند...

می گفتند تار و پودی که زن آبستن و زائو ابزار زده باشد ، شل و وارفته است . فرشی که پیرزن بافته باشد ، گرم است و به درد خواب زمستان می خورد...فرش دختر مجرد ، تیز رنگ است و تند و چشم را می زند...

اما همان ها می گفتند که امان از قالی نوعروس و دختر عاشق...نقشش هزار راه می برد آدم را...نقشش غلط است ؛ مرغش سر می کند توی گل و گلش می رود زیر بال و پر مرغ ، اما عوضش تا بخواهی جان دارد...

                          ( قیدار/ رضا امیرخانی )

با حضور محمد رضا بایرامی و جمعی از نویسندگان قم

در ابتدای جلسه جناب آقای بایرامی نکاتی را پیرامون کتابهای رضا امیرخانی متذکر شد:

۱- در کمتر از دو دهه فعالیت های رضا امیرخانی این نویسنده تبدیل به پدیده ای شد که کمتر پیش می آمد کتابها در زمان کوتاهی به چاپهای مجدد و متعدد برسد و برای خرید کتاب صف بکشند.این در مورد کتابهای امیرخانی اتفاق افتاد.

۲- من حساب کردم و دیدم از هر ۳۵ نفر یک نفر کتاب "من او" را خوانده است. اگر نویسنده نویسنده ی ضعیفی باشد یا پاورقی نویس باشد این اتفاق خوبی نیست اما در مورد آقای امیرخانی چون نویسنده نویسنده ی قوی و پرکاری است خیلی پدیده ی شگفتی است که اینهمه خواننده داشته باشد.

۳- امیرخانی از جمله ی نویسندگانی است که برای مسیر کاری اش راه و نقشه معین کرده و این از کارهایش ممعلوم است.

۴- کارهای امیرخانی ضمن این که خواننده ی فراوانی دارد به مرور زمان هم سطحی و پیش پا افتاده نمی شود. ابتذال در کار بعضی نویسندگان دیده ممی شود اما امیرخانی به ابتذال در نوشتن هرگز نرسیده است.

۵- امیرخانی پلی زده بین نویسندگان حرفه ای و نویسندگان عام. یعنی سطحی نمی نویسد ودر عین حال خواننده ی عام هم می تواند ارتباط برقرار کند.

۶- امیرخانی تجربیایت فرمی مختلفی را در کارهایش امتحان کرده است.

۷- ا میرخانی از موضوعی که می نویسد شناخت کافی دارد. اطلاعاتش متکی به تحقیقات اوست.

۸- مهم نیست سفرنامه می نوسد یا رمان. هرچه بنویسد خواندنی است.

در ادامه دوستان حاضر در جلسه به نقد کتاب قیدار پرداختند و نظرات خود را عنوان کردند

-چرا شهلا چهره ندارد. می آید و می رود و صرفا حرکاتش گزارش می شود. نویسنده  سعی نکرده چهره ای برای شهلا بسازد

- قیدار یک وقت هایی شخصیت غلو شده و اعصاب خرد کننده ای می شود.

- شخصیت های منفی و مثبت در رمان قیدار خیلی مطلق هستند. خاکستری نیستند. یا سیاه سیاه اند یا سفید سفید. این آدمها فرازمین اند. مادی نیستند انگار. باورپذیری شان کم است.

- نامگذاری فصول این کتاب و سخت بودن اسامی ماشینها برای کسی که در این وادی نیستُ درگیر کننده است. روانی اش را از دست می دهد. جوری عرض اندام نویسنده است که بله! من اینها را بلدم.

- در مقابل قیدار شخصیت های منفی و موانع خیلی ضعیفند. هر چی قیدار بخواهد می شود. این طبیعی نیست. قدرت شاه رخ قرتی باید بیشتر نمایش داده می شد. چیزی در حد خود قیدار باید می شد که نویسنده کم گذاشت.

- مرام لوطی گری را این کتاب تاکید کرد و رفیق بازی را جنبه ی خوبی از خصلتهای آدمی شمرد. در حالی که رفیق بازی باعث آسیب هایی در زندگی و اخلاقیات فرد می شود. این لوطی گری که اینقدر امیرخانی محبوب نشانش دادُ در عالم واقع محبوب نیست.

- تضادها: گاهی قیدار به مقام کشف و شهود هم می رسد و گاهی آنقدر بی اهمیت است که سرک می کشد و رقاصه را می پاید. در مورد حساسیت این آدم به نماز چیزی نمی دانیم و اصلا نمی فهمیم این آدم نماز می خواند؟ در مواردی هم سید گلپا نوعی اخوند دور از شریعت نشان داده می شود و جنبه ی اسلامی بودنش ضعیف است. مثلا در مقابل زنی که مینی ژوب پوشیده نهی ازمنکر ندارد. ظاهرا اندیشه ی صوفی گری در این کتاب غلظت بالایی دارد.

- ترویج عرفان آسان بی دردسر که یک آدم لوطی رفیق باز محورش است. این جای بحث دارد که آدم با لوطی گری اش به همه چیز برسد. مثل آن که می گویند حلیم را که هم بزنی تمام گناهانت پاک می شود. این آسان نگری توی کتاب هست.

- این کتاب رمان است یا داستان بلند؟ چون داستان پر از تیپ است و شخصیت سازی نشده جز در مواردی مثل ناصر اگزوز.

- علت و معلول کارها در برخی موارد مشخص نیست:

 چرا صفدر آن عکس العمل را داشت؟ اصلا  توی شخصیتش در نیامده بود.

قصد قیدار از ازدواج با شهلا چی بود؟

هیچ پشتوانه ی خانوادگی نمی شد برای شهلا در نظر گرفت.انگار یکی بود بی کس و کار. جایی که به مادرش اشاره می شد اصلا توی داستان باور پذیر نبود. یعنی نویسنده شهلا را جوری ساخته بود که نباید مادر داشته باشد. یا خانه ای یا ...

شاه رخ قرتی کی بود؟ چی کرد؟ اینها مبهم است.

- امیرخانی واژه سازی کرده که این جالب است:(جور کن- اخ تف دانی- فهمت بیجک گرفت و ..)

-امیرخانی بعضی واژه های کهن را زنده کرده که این خوب است.

- عاقبت به خیری در تمام آثار امیرخانی به چشم می خورد. این هم خوب است و هم بد. یعنی خواننده می تواند به بهترین پایان خوش فکر کند و بهش برسد.

- مایه داری و پوال داری در آثار امیرخانی خیلی به چشم می آید. جایی که (در نفحات نفت) دغدغه ی مسادل مالی را دارد و می داند که عموم مردم در سطح مالی متوسطی قرار دارند چراا اینقدر به مایه داری در آثارش توجه دارد؟ چرا همیشه این خصلتهای خوب شخصیت رمانهایش مساوی می شود با پول داری؟ کانه که اگر قیدار پول نداشت اصلا جوانمرد نبود... این مساله ای است که نویسنده ی مردمی ای مثل امیرخانی باید به آن توجه کند.

در پایان محمد رضا بایرامی به این نکته تاکید کرد که گاهی نویسنده فقط تصویر ارائه می دهد. گاهی هم تصویر و تحلیل و راه حل را با هم ارائه می دهد. امیرخانی در کتابهایش تصویر ارائه می دهد و این مقبول است از یک نویسنده. مثل اینکه وقتی جایی آبگرفتگی باشد شما بروی و عکسی از آن بگیری. نمی آیند بگویند خب حالا راه حل هم ارائه بده. شما تصویر ارائه داده ای تا صاحب فن راه حلش را پیدا کند. امیرخانی هم در این رمان همین کار را کرده.

بسم الله

خوشا جوان‌مردی و گم‌نامی...

قیدار را حدس می‌زنم رضای امیرخانی کلاً برای همین چند کلام نوشته است.

خودش هم پیش‌تر اشاره‌ای کرده بود. و حالا که خواندمش برایم مسجل شد و یقین کردم.

از اول تا آخرش را می‌خواندم که تمام شود. ماجرایی را دنبال می‌کردم که نمی‌دانستم نگران قیدارش هستم یا شهلایش یا لنگرش یا صفدرش و یا اصلش نگران عقب ماندن از کتاب‌های بعدی که در صف بودند!!

اما سست نشدم. اگر چه متأسفم اما حقیقتش این است که چند کلاسم را تعطیل کردم تا قیدار را بخوانم و گذشته از این که برای قیدار امتیازی باشد یا نباشد، به این کارم افتخار نمی‌کنم! بايد تلاش کنم کلاس‌ها را جبران کنم!!

قیدار را بی‌آن که خیلی بخندم و بگریم خواندم. مثل داستان سیستانش نبود که هم خنده‌های صدادارم را به گوش اهل منزل رساند و هم بارها و بارها شبنم و جوی‌بار پای پنجره‌ی نگاهم جاری کرد.

قیدار ساده بود و روان بود و جوان‌مردی بود به روایت رضا امیرخانی.

ساده بود تا رسید به تفسیر قرآن آسید گلپا.

و جاء من اقصی المدینه رجل یسعی...

نمی‌خواهم بازگویم آن چه را رضا از این آیه شرح کرده بود. اما هرچه بود بغضی را که فصل آخر در گلویمان نشانده بود جوان‌مردانه شکست! شکست بغض را و شکست مرا و تکانم داد...

گم‌نامی صفت معشوق حضرت حق است. مردی آمد... رجل...

گریستم پای این روایت آخرش از گم‌نامی

گریستم پای آن‌چه از عاشقی حضرت معشوق آمده‌بود.

گریستم پای جهلی که شاگرد ناخلف مدرسه‌ی عشق را رنج می‌دهد...

از قیدار آموختم تا غلط‌های کوچکی را که برای نقد کتاب کنار گذاشته‌بودم درز گیرم و در اشکالات کتاب رضای امیرخانی هیچ نگویم.

دستت درست...

کارهای بعدیت بهتر...  (یا به قول خودت‌به‌تر!)

دو تا کتاب گرفتم یکی "قیدار" از امیرخانی که اخرین کتابشه و جزو پرفروشترین های نمایشگاه کتاب بود و دیگری "شب نشینی با شیطان" استغفرالله!!! شاهکارهای داستان کوتاه خارجی بود که یکی به ذوق خودش جمع کرده بود و چون دخل هرچی داستان کوتاه آمریکایی و المانی و ... رو درآوردیم خیلیاش تکراری بود ولی بازم خوب بود حالی بردیم اساسی به حدی که تا شب دوتاشو تموم کردم و موندم بی کتاب! ای داد بیداد...

چند روز بود که منتظر این جلسه بودم و دوست نداشتم به هیچ قیمتی از دستش بدهم.از محمدرضا که آدرس را بلد بود خواستم با من بیاید.او هم در ازای دریافت مبلغی! درخواست مرا پذیرفت.(بنده ی خدا خبر نداشت که من جیبم هم خالی است و مجبور شد کرایه تاکسی مرا حساب کند که هیچ،در آخر مقداری پول دستی هم به من داد!!! )

از دانشگاه راه افتادیم  و با تمام عجله ای که به خرج میدادیم،تقریبا مطمئن بودم که به جلسه نمیرسیم.(اطمینانم وقتی بیشتر شد که با روابط عمومی تماس گرفتم و آنها با زرس قاطع گفتند که جلسه راس ساعت 6 خواهد بود.)

در مسیر با تمام نومیدی به دوست همراه گفتم: خدا کنه این جلسه هم مثل پرواز هواپیماها تاخیر داشته باشه!.. خنده ی تلخی کرد بدین مضمون که:آرزو بر جوانان عیب نیست....درد سرتان ندهم با هر ترفندی بود خودمان را رساندیم به میعادگاه.. نفس نفس زنان نگاهی به ساعت انداختیم..ساعت به طرزی دردناک 7:20 را نشان میداد! و این در حالی بود که در بهترین حالت ،جلسه 2 ساعت بیشتر طول نمیکشید.

دنبال ورودی سالن میگشتیم که به اشاره دوست همراه متوجه موضوعی شدم.همینطور که مثل خوابگردها به موضوع! نگاه میکردم،در دل الفاظی را نثار روابط عمومی محترم! میکردم. موضوع در واقع خود سوژه بود! و سوژه هم که معلوم است خودامیرخانی بود.او که چهره خسته و از نفس افتاده و همچون خوابگردهای ما را دید، سبق سلام را ربود(همچون ابو سعید ابوالخیر که سبق سلام را میستود!) و ما هم جوابش گفتیم و همزمان وارد شدیم.

*****

اگر میدانستم آن دعای وسط راه انقدر خوب میگیرد مطمئنا گزینه های دیگری را مطرح میکردم!

*****

برایم عجیب است که تعداد حاضرین ،به خلاف تصورم ،به 50 نفر هم نمیرسد.اما همین بس که همین اندک نفرات ،که اکثرا همسالان خودم بودند،با شوق تمام آمده اند و محو صحبت ها هستند...نویسنده بمانند بزرگان دینش خود را برتر از بقیه نمیبیند وهمان صندلی های ابتدایی را برای نشستن انتخاب میکند،کنار خوانندگان آثارش..

مجری که انگار دیگر حرفی برای گفتن ندارد،از دیدن نویسنده خیلی خوشحال میشود و بلافاصله از منتقدین سراپا موافق! دعوت میکند به روی سن بیایند.

محمدرضا بایرامی و ابراهیم زاهدی می آیند و هر کدام نظرشان را میگویند:

-امیرخانی توانسته بین مخاطب عام،خاص و منتقدان پیوند بزند.

-امیرخانی در کارش هیچ وقت به تکرار نیفتاده.

-از دلایل توفیق امیرخانی شناخت اوست.اگر از دهه چهل یا تهران قدیم حرف میزند،به دلیل شناخت خوب او از این دوران است.

-پیش بینی میکنم او در کارهای بعدی به سراغ دانشجویان بیاید.

و...

در ادامه حجت الاسلام زائری و آقای نادمی هم اضافه میشوند.هر دو کمی درمور قیدار صحبت میکنند..آقای زائری حدیثی از امام صادق در ستایش جوانمردی نقل میکنند.و آقای نادمی هم کمی درمورد فتوت نامه نویسی و ارتباط رمان قیدار با آن صحبت میکنند.

نویسنده را دعوت میکنند.بالا که می آید اجازه نمیدهد در مورد کتابش صحبت کنند..فقط به چند فراز از صحبت های نویسنده اشاره میکنم:

-اگر این کتاب نوشته شد،تا من امروز این حدیث رو از حاج آقای زائری بشنوم،برای من کافی بود!!

-فرهنگِ جامعه‌ی ام‌روزِ من، و مسوولِ فرهنگیِ من، از من رمان نمی‌خواست. موضوعِ جوان‌مردی هم موضو‌ع‌ش نبود. خیلی اگر قرار بود کارِ فرهنگی کنم، بایستی می‌رفتم دار و دسته‌ای راه می‌انداختم و با آن‌ها جمع می‌شدم روبه‌روی شورای فیلترینگ و تقاضا می‌کردم که "ناجوان‌مردی" را فیلتر کنند! بعد هم چند نامه‌ی سرگشاده می‌نوشتم و یک پلاکارد هم دست می‌گرفتم و می‌رفتم بوستانِ جوان‌مردانِ شهرداری تحصن می‌کردم چند روز! بعد هم چند تا مدال از لقب و صفت و اسمِ بزرگان و صحابه از عمار بگیر تا مالکِ اشتر به خودم آویزان می‌کردم! این فرهنگِ دولت‌ساخته‌ی جامعه‌ی من است. در این فرهنگ کسی رمان نمی‌خواهد.

اما حدیثی که کمتر به گوشمان خورده:"معنای فتوت گذاردن غذا جلوی کسی است که چیزی برای خوردن ندارد، روی باز و عفاف داشتن است، مروت نیز به معنی آن است که مرد سفره‌اش را دم در خانه‌اش بیندازد."

در قرن 21ام نباید دل سوزی کنی تا یک موقع جان سوز نشوی

خیلی غم انگیز است که در روزگار حاضر جوانمردی خلاصه شده است  در « اوت زدن توپ وقتی که بازیکن حریف به زمین افتاده است» جوانمردی یعنی همین. کل جوانمردی فوتبال دنیا یعنی همین

جوانمردی خلاصه شده است در صفحات کتاب قیدار رضا امیرخانی و بخوانی در دل احسنتی به قیدار بگویی .

ولی بعد خواندن قیدار نباید جوگیر شوی و بخواهی ادایش را دربیاوری .