مدتها از راه اندازی باشگاه کتاب (نقدکتاب)می گذرد اما هنوز نقد و معرفی در وبلاگ انجام نشده.به همین دلیل تصمیم گرفتم تا بحثی در مورد کتاب قیدار رضای امیرخانی راه بیاندازم. امید که این بحث آغازی بر فعالیت پرشور باشگاه کتاب باشد.

قیدار را انتخاب کردم چون از بحث های دوستان فهمیدمکه اکثر آنها این کتاب را مطالعه کرده اند و بهترین فرصت برای صحبت از این کتاب همین زمان می باشد.

اما قیدار : رضا امیرخانی در این کتاب حرفهای زیبا و جان داری می زند که تا به حال در آثارش یا ندیده ایم یا کم دیده ایم برای مثال در فصل اول (مرسدس کوپه کروک  آلبالویی متالیک)می خوانیم : آدمی که یک بار خطا کرده باشد و پایش لغزیده باشد و بعد هم پشیمان شده باشد مطمئن تر است از آدمی که تا به حال پاش نلغزیده... یا در فصل سوم (اسب ایترنشنال) می خوانیم : هر وقت دیدی برده اندت بالا و دارند بادت می کنند،بدان که روزگار از دست اویزانت کرده است به قناره که پوستت را بکند... و مثال های فراوان دیگر.اما این حرف ها در برخی مواقع کمی سنگین تر می شود مثلا در فصل ششم (پلیموث سیب فروش ها) از زبان سید گلپا میشنویم : اینجا از مینی ژوپ می آید تا روبنده من را با ظاهر کسی کار نیست...شما این پول را ببر جای دیگر... هستند آخوندهایی که این پول را دستگردان کنند و حلالکنند...حلال کردن این پول کار شیخ است کار سید نیست !

قیدار نوآوری ها و ابتکارات زیادی دارد؛از بیمه جون گرفته تا سیاه و سفیدها که به معتادان اطلاق می شود و هرکدام از این نوآوری ها خواننده را به وجد می آورد. برای ما که عادت داریم روی گل پاش کامیون ها بیمه قمر و ارباب را ببینیم و در تکیه ها بیشتر ذکر ارباب بگوییم «جون» واقعا مبتکرانه است و فکر می کنم در فصل اول آن چه که بیشتر از بقیه خواننده را به فکر می اندازد و او را مثل شهلا جان کنجکاو میکند همین معنی جون است که در فصل دوم به آن پی می برد.

در این کتاب هم با کارهای عجیب و تامل برانگیز شخصیت اصلی داستان مواجه می شویم مثل پرکردن پلیموث از سیب،گذاشتن کتاب در پی لنگر پاسید،درست کردن آبگوشت مقابل اقامتگاه دائمی تیمسار معظم فرماندهی ژاندارمری کل و ...

چیز دیگری که در این داستان خودنمایی می کند وجود شخصیتی ممتاز در کنار قهرمان اول داستان می باشد که قیدار خود را مرید او می داند. این شخصیت ممتاز همان سید گلپا است که وقتی مطلبی را که رضاامیرخانی در سایت خود **درباره آیت الله گلپایگانی (ره)با عنوان آخرین تیر ترکش خداوند نوشته است را می خوانیم به سادگی می توانیم با شخصیت واقعی او آشنا شوبم.سید باطن داری که از سیاست و عضویت در شوراهای کشوری دست کشیده  و به زندگی میان مردم روی آورده است. حالا که صحبت ازسخصیت های کنار قهرمان اصلی شد باید حرفی هم از علی فتاح زد که در میانه داستان پیدا می شود و خواننده که در یک فضای تازه قرار گرفته احساس آشنایی می کند مانند فردی که در یک شهر غریب یک آشنا را می بیند.

مورد دیگری که باعث دلنشینی این کتاب می شود لحن آن است که نشان دهنده تسلط کامل نویسنده بر زبان فارسی و به وجود آوردن اصطلاحات جدید است . امیرخانی به گونه ای از لحن لاتی استفاده می کند و آن را در محاورات به کار می برد که گویا سال ها با این لحن مانوس بوده است.

آن چه در این کتاب  مثل سایر نوشته های امیرخانی دیده می شود توصیف های دقیق و بسیار ریزبینانه او است که زیبایی داستان را دوچندان می کند. توصیف هایی که خواننده تصور می کند که نویسنده واقعا در همان دهه پنجاه به سر می برده است ، از تیغ دو سوسمار تا محلات تهران . گاوصندوق ایران کاوه ....

در مجموع باید گفت قیدار همان اثر قدرتمندی است که باید از نویسنده ای چون امیرخانی انتظار داشت هرچند هنوز برخی افراد (به درستی)من او را بهترین اثر او می دانند.

& ایستادن

آدمی که یکبار خطا کرده باشد و پاش لغزیده باشد و بعد هم پشیمان شده باشد، مطمئنتر است از آدمی که تا به حال پاش نلغزیده ... این حرف سنگین است ... خودم هم میدانم. خطا نکرده، تازه وقتی خطا کرد و از کارتنِ آکبند در آمد، فلزش معلوم میشود، اما فلزِ خطاکرده رو است، روشن است... مثلِ کفِ دست، کج و معوجِ خطش پیداست.
از آدمِ بی خطا میترسم، از آدمِ دو خطا دوری میکنم، اما پای آدمِ تک خطا میایستم...!

قیــــــــــــــــــــــدار / رضا امیرخانی

بسم الله

ایراد از قیدار نیست.ایراد از سید گلپا و روحانیت نیست.ایراد از رمان نیست.ایراد از علاقه ی من به ادبیات هم نیست.ایراد از عشق من است به آقا رضا. دور از ادب است اما دور از مرام نیست که عرض کنم: دوستی می فرمود؛ فلانی "عارق" هم که بزند یک چیزی ازش در می آید!

داستان آقا رضا هم همین است. با این تفاوت که کم­تر از آن عارق هم بزند هزار هزار سود می برم من یکی.

چند جمله ی پس و پیش و پراکنده که به ذهنم می رسد. انصافا حال ندارم اولویت زمانی قائل شوم با این ذهن فلج:

1- خب من به پایان داستان که خروارتا(=واحد شمارش در مقیاس زیاد!) نقد و انتقاد و منتقد دارم. اما تا قبل دو فصل ما قبل آخر عالی پیش می رفت.

2- از سبیل و تار سبیل که چیز زیادی نفمیدم اما داستان نخ برای­م آشناست. البت نخ عبا نه. نخ معجر!

3- من جای قیدار بودم توی گوش صفدر نمی زدم. قیدار باید آدم شناس و موقعیت شناس باشد. اما حداقل آن سیلی این حسن را داشت که یک داستان به خرده داستان ها اضافه شود!

4- "ماک سگ پوز" را قبل چاپ کتاب، نقل ش را از رفقا که نزد آقا رضا رفته بودند، شنیده بودم. ولی باز در کتاب که خواندم،یک ایوالله نثار روح نویسنده ی محبوبم کردم.

 5- سرعت پیشرفت داستان خیلی خوب بود(البت تا قبل همان دو فصل ما قبل آخر! که زیادی سریع شد). نسل ما این سرعت را بیشتر می پسندد. به تمثیل، شور قیدار به ز ونوس بی وتن.

6- آقا رضایِ غیر احساسی! دوستت دارم خروارتا(=واحد شمارش...)

مثل عمر من

که روزی تمام خواهد شد...

 اما سوال این است

چه کسی  دارد رمان مرا می خواند؟

فصل چندم کتاب من است؟!

فقط خدا می داند!

باید به انتظار نشست

به انتظار پایان داستان ...

پاورقی:

قیدار نام آخرین رمان رضا امیرخانی

من منچستر یونایتد را دوست دارم/ مهدی یزدانی خرم

در خرابات مغان/ داریوش مهرجویی

آب انبار/ هوشنگ مرادی کرمانی

قیدار/ رضا امیرخانی

جیرجیرک/ احمد غلامی

کاج های مورب/ علی چنگیزی

نمیدونم چرا اصلا نیمشه انگار

تازه دلمم به خوندن نمیره

قیدار رو خوندم فقط

معزی همچنین با اشاره به استقبال فوق العاده مردم از «مفاتیح الحیات» آیت اله جوادی آملی، این کتاب را پدیده این روزهای بازار نشر دانست.‬

‫وی همچنین تصریح کرد: سامانه اشتراک محصولات فرهنگی که توزیع مجلات را نیز بر عهده دارد، در نظر دارد با افزایش تعداد اپراتور و انجام طرح‌های مشارکتی با برخی نهادهای فرهنگی و ناشران حرفه‌ای، بهتر در خدمت مردم باشد.‬

کتاب‌های «قیدار» رضا امیرخانی، «کمی دیرتر» سیدمهدی شجاعی، «مفاتیح الحیات» آیت الله جوادی آملی، «بازسازی و سازندگی» آیت‌الله هاشمی رفسنجانی از پرفروش‌ترین آثار در هفته‌های اخیر بوده‌اند.

ساکنان تهران برای تهیه کتب مورد علاقه خود کافی است با شماره 20- 88557016 سامانه اشتراک محصولات فرهنگی؛ سام تماس بگیرند و آن را در محل کار یا منزل _ بدون هزینه ارسال _ دریافت کنند.

آدمی که یکبار خطا کرده باشد و پاش لغزیده باشد و بعد هم پشیمان شده باشد، مطمئنتر است از آدمی که تا به حال پاش نلغزیده … این حرف سنگین است … خودم هم میدانم. خطا نکرده، تازه وقتی خطا کرد و از کارتنِ آکبند در آمد، فلزش معلوم میشود، اما فلزِ خطاکرده رو است، روشن است… مثلِ کفِ دست، کج و معوجِ خطش پیداست.
از آدمِ بی خطا میترسم، از آدمِ دو خطا دوری میکنم، اما پای آدمِ تک خطا میایستم…!

قیدار/ رضا امیر خانی

"يكي از معلمان ما  رشته اش فني بود...مهندسي برق قدرت! تصميم گرفته بود كه يك سال برود تاريخ درس بدهد.به دليل ذوق شخصي اش.

اين آدم جلسه اول كه آمد تاريخ درس بدهد يك گوني آورد كه توش چند تا كوزه بود. گفت اين كوزه ها وقايع تاريخي ست. مثلا اين كوزه دوره هخامنشي است واين يكي دوره اشكاني . بعد كوزه ها را ريخت توي گوني و در گوني را بست و گفت: اين، اتفاقات زمان و مطالب مستند موجود است. بعد گوني را برداشت و محكم كوبيد به زمين و گفت كار مورخ اين است: بنشيند اين كوزه ها را درست كند.

به نظر من اين يك طرح درس بي نظير است و يك تصوير درستي راجع به تاريخ به دست مي دهد.نامردي اش هم اين بود كه  بدون اينكه بچه ها ببينند چند تا كوزه نصفه هم ته آن گوني انداخته بود .نتيجتا بچه ها تكه هاي شكسته را از نو كنار هم چيدند اما چند تا كوزه نصفه و نيمه از آب درآمده بود.همه ميگفتند مگر مي شود؟چرا اينطور شد؟

به رضای امیرخانی گفتم که «قیدارش» را در میان آسمان خواهم خواند. او هم خندید و تشکر کرد. حالا من بر روی صندلی هواپیما و بر فراز ابرها کتابش را در دست دارم و سعی می کنم که «قیدار» را بخوانم. بچه ها در خواب نازند. آنکه کوچکتر است سرش را روی پایم گذاشته است و آنکه بزرگتر است به پنجره هواپیما تکیه داده است. داخل هواپیما تاریک است. بیشتر همه یا خوابند یا به آرامی  مشغول مشاهده فیلمی هستند. نوری که از بالا روی بعضی صندلی ها افتاده نشان می دهد که تعدادی چون من مشغول کتابند.

«قیدار دست آقا را گرفته است و پیاده می روند به سمت مسجد. آقا در  راه ذکر می گوید. از روبرو دختری مینی  ژوپ پوش نزدیک می شود، کانه مه پاره اینتر کنتینانتال. پیاده رو مثل کمر دختر، باریک است. قیدار دست آقا را رها می کند و می آید پشت سر، که دختر رد شود. پیرمردی ره گذر که انگار برای نماز به مسجد می رود، ازآن سوی خیابان، جوری که آقا بشنود، استغفرالله بلندی می گوید. آقا اما به دختر سلام می کند. دختر گل از گل ش می شکفد. دست پاچه دست می کند در کیف سوسماری سرخ ش که با رنگ دامن کوتاه هم آهنگ است و لچک کوچکی پیدا می کند و روی سر می کشد. گوش واره هاش بیرون افتاده اند. به آقا می گوید: – حاج آقا  ام روز قرار استخدام دارم… التماس دعا… آقا ایستاده  است و دو دستش را گذاشته است روی عصا. سر تکان  می دهد. دختر یک هو لچک را از سرش برمی گیرد و می اندازد روی دست آقا. دولا می شود و از روی لچک دست سید را می بوسد…» 

این صحنه آشنا را جایی دیگر هم از رضا خوانده ام. چون یک خاطره ی پررنگ که در ذهن جاگیر می شود و خود را  به اشکال مختلف به نویسنده نشان می دهد. چون خاطره ی یک اتفاق عجیب، نادر و دوست داشتنی.

روسری نازکش را روی دست سید می اندازد و از ورای تار و پود روسری با لبانش دستان سید را لمس می کند.  تنها یک تار و پود فاصله است بین لب های سرخ دخترک و دستان پیر سید پاک. تنها یک تار و پود در  لحظه های برهنه ی تماس…

چشمانم به شدت خسته اند. ای کاش چون بچه ها می توانستم سرم را به پنجره هواپیما یا به پاهای مادر تکیه دهم، چشمانم را ببندم و بگذارم که شیرینی رویاهای گذشته دربرم گیرد. خواب اما نمی رباید مرا. فراری است از من و چشمان من انگار.

چند سیاه پوست افریقایی روی صندلی های کنار من نشسته اند. مادری که کف و روی انگشتان پاهایش را با حنا رنگامیزی کرده است. دو دختر زیبا و تپل با موهای بافته ی وزوزی و مردی بلند قامت و تنومند که مدت هاست با  لب تاپش مشغول است. ناگاه صدای قران از لب تاپش بلند می شود. چقدر آشناست آن آیات. سوره طه است. آنجا که خداوندگار به موسی امر می کند «فاخلع نعلیک انک بالواد المقدس طوی». صدای لب تاپش را به سرعت کم می کند. معلوم است اتفاقی درجه صدا از دستش در رفته است. کوشش من اما بی فایده است. ذهنم از میان دستان سید گلپا می پرد و به اطراف طور سفر می کند. موسی باید آنجا پای افزار بیافکند و با پای برهنه به وادی مقدس گام بردارد. آنجا قرار نیست فاصله ای باشد در لحظه های برهنه ی تماس.

تماس شرط است انگار. وقتی «لبانی» به «دستانی» بوسه می دهند. یا وقتی پایی برهنه بر خاک مقدس طوی قرار می گیرد…

«آقا حرف دختر را می برد و می گوید:… بین دو نماز دعاتان می کنم…»

خدا به کلام می آید و به موسی می گوید: «و انا اخترتک فاستمع لما یوحی» … انتخابت کرده ام. پس به من گوش کن!

اما پس از لمس… اما در اوج لحظه های برهنه ی تماس!

در لمس دست ها و لب ها چیست؟ قلب ها را چه می شود از پس لحظه های تماس؟ آن کدام حرف، آن کدام کلام جاری می شود در سینه ها؟  آن کدام «اسم» حلول می کند در جانها؟ «اسمت» چگونه می افتد بر آینه دلها؟ مگر چیست نهفته در ملامسه دستها و پاها و جانها؟

.

.

.

و کلم الله موسی تکلیما

1- از همان اول هم قرار نبود که ببرد چاقوی ابراهیم گلوی اسماعیل را. تیزی تیغ در برابر رگ های جوانی که خون نبوت در آن جاری است شرمنده است و خاموش. قربانی گوسفندی از پیش فرستاده شده پایدار ساخت نسل و مرام اسماعیل را. او باید می ماند تا قیدار بیاید و پس از آن قیدارها. تیزی باید رنگ می باخت و کند می گردید در برابر این سسله تا اگر کسی روزی گرفتار نامردان شد و یا ناامیدی سایه انداخت بر سرزمین پرطروات امید و دستان تمنا کوتاه ماند از حلقه ی در سرای وصال، مردی دوان دوان و یا لنگ لنگان از آن سوی افق بیاید و بگیرد دست در راه مانده ای را. تا چشم انتظار هیچ منتظری در اشک فراغ غوطه ور نشود. پایداری این سلسله قولی است الهی از روز ازل که خالی نمی ماند زمین از حجت و جانشینان عامی که از خواص هیچ کم ندارند و همواره در حرم امن می مانند و از وادی انکار فرسنگ ها به دور هستند. اگر ابراهیم خلیل حریم الهی، پس از سرکشی چاقو از بریدن، اصرار نمی ورزید و پس از ناامیدی از به سرانجام رساندن حکمی آسمانی آن را بر سنگ نمی کوبید از شدت خشم و در ته دل خشنود می گردید؛ در همان جایگاه پیامبری می ماند و از رسیدن به قله ی دست نایافتنی امامت باز می ماند. اگر ذره ای رضایت در دلش می ماند نور قیدار از سلسله ی خاندان او رخت برمی بست. اما تمامی این ها از همان اول قرار بر انجامشان بود. چه ذبح عظیم و چه امامت و ماندن قیدارها.

2- اگر دنبال نشان قیدار باشی یافتن او ناممکن است. قیدار بی نشان است. رویش گشاده است و دست اش باز و سفره اش بی پایان. نشانی مشترک میان مردان الهی. مصالح و پی خانه اش را واژگان تشکیل می دهند و در دل بی انتهای کتاب، لنگر می اندازد. بدی و کینه به دلش راه ندارد و می داند در پی آوازه ی نیک نامی اش چه در پیش رو دارد. پشیمانی راهی در طی مسیر او ندارد و آگاه است که اگر سیلی بزند باید چشم انتظار دستی از غیب باشد و اگر از رکاب پیاده کند دومین نفر را بسیار زود خود سومین خواهد بود که پایش بر روی زمین گذاشته می شود در پی آن. دنبال قیدار که بگردی سرگردان می شوی؛ خانه ای کاهگلی اش را هم بخواهد فرو بریزد چشم انتظار دست سخاوت آسمان و باران می ماند تا گرد و خاک برخاسته از فروریختن خاک ها بر گلوی اطرافیان و چشمان رهگذران ننشیند. باران ستارالحسن است تا مبادا بپرسد کسی از نشان و دلیل خاک های برخاسته در افق و بیابد قیدار را با نشانی اش. هر کجا که قیدار باشد گم نامی از تیمساری هم پیشی می گیرد. چه در دل بیابان سوار بر مرکبی باشی که پشت گل پاش راننده بیمه ی جون نقش بسته باشد و چه در گاراژ و چه در عمارت لنگرپاسید. بی نشانی اولین نشان قیدار است.

3- اسفار اربعه قیدار سه گانه است. آن جا که خوش نامی اش فراگیر می شود می داند که روزگار او را آن قدر بالا برده است که تا بدنامی چند گامی بیشتر نمانده است. ماندن در وادی بدنامی قیدار را بی قرار نمی کند اما اطرافیان او را چرا. گام دوم اسفار قیدار به هوای خیره چشمانی که دل در گرو قامت همیشه استوار او دارند کوتاه است و سومین قدم بی پایان. پس از آن دیگر نام و نشان قیدار پنهان است. هر گامی که به سمتش رود قدمی از او دور می شود هرچند با شتاب باشد. نشان اش را در جاسک جستجو کنی تنها رد دست او را بر لباس پاک جذامیان می یابی و او رسیده است پیش صوفی حکمت. استانبول را زیر و رو کنی غافل می شوی از نزدیکی های مسجد جامع و شربت خنکی که او روزانه میان رزمندگان پخش می کند. مراتب سفرهای قیدار محدود است و گستره اش بی انتها. او از همان اول هم در کنار خلق بود و هم زمان دو زانو نشسته است بر جوار حق.  از، با و تا در مرام قیدار میان تعبیر می شود. رفت و برگشت ها در مسیرهای خلق و حق و توشه های ره آورد این سفرها کار فیلسوفان است و صوفیان. قیدار فاصله ها را از نو تعریف می کند و همین باز تعریف ها انگشت تحیر را را بر دهان از شگفتی بازمانده ی پیشینیان مدعی طریقت، پایدار کرده است. سید گلپا هم جا می ماند از سفرهای قیدار. ذکر بی نامی او در میان گریه هایش ناپیداست. منبر در میان حسینیه بی بها می شود و تنها گره ها با دستان سید گشاده می شود و نه شیخ.

4- مرام قیدار در میان نذرهایش رخ نشان می دهد. چه آن ظرف غذای مختصر ابتدای سفرش باشد به دهقانان که چیزی را پس نمی دهد قیدار اگر بدهد به کسی و چه آن هشتاد گوسفندی باشد که به عدد سن سید بر زمین می زند تا سلامتی اش پایدار باشد و ببیند آزادی خونین شهر را و گذر از طوفان ناآرامی ها و جام بلاها را. مرام قیدار ظاهر نمی شناسد. این را از پای منبری که دیگر در حسینیه جایی ندارد سوغات آورد و چه کسی می داند شاید سیدگلپا از قیدار آموخته است. راه بازگشت لنگر از طی مسیر رفت آن هموارتر است. بازگشت صفدر از جداشدنش آسان تر بود؛ هرچند پشت تیر چراغ تنها نظاره گر باشد و قدر تار موی قیدار را نداند و پیام سیلی اش را درک نکند. مرام قیدار دست برگشت ندارد. اگر سفر سوم قیدار به تاخیر می افتاد و درِ لنگر پاسید را شلتون نمی بست و همیشه نیمه باز می ماند، برای شاه رخ هم جا در لنگر بود. حتی برای صاحب عکس اسکناس هم می شد در ایوان لنگر جایی را دست و پا کرد. قیدار که رفت تنهایی او را که بوی خون می داد را گریه های مردان زن سیرت گرفت و مرام و نذرهای او حسرت را بر دل نیازمندان باقی گذاشت. مرام قیدار سبب شد تا خون قاسم پارکابی در مزاری گم نام ریخته شود تا دخیل بتوان بست به تمامی گستره ی خاک آن سرزمین. قاسم، قیدار را هم متحیر کرد. نه از خوش نامی نشانی داشت و نه می دانست که بدنامی چه طعمی دارد. گام اول او گم نامی بود و آن هم مستقیم در جوار حق و بدون واسطه. قاسم نتیجه ی ذکرهای قیدار بود. اگر از میان پسران هاشم یکی هوای مثل قیدار شدن را هم داشته باشد نفس قیدار حق بوده است. سلسله قیدار پایدار است و گام هایش به وسعت تمامی آسمان ها و افلاک.

5- بیابان و شهر قیدار بسیار از هم دور هستند. تعیین مرز بین این دو ناممکن است. هوای روایت در فصل نخست هیچ هم گونی با دیگر فصول ندارد. قیدار محو شهلا است و عمق و گستره ی درز گرفتن ها بر میزان ابهام گذشته او می افزاید. چرایی هم نامی زن قیدار و تختی پرسش برانگیز است و سکوت قیدار و سید در برابر ظلم ظالم و خزیدن در پستوی لنگر و تنها کنایه زدن به پدر و پسر اعتقاد به مرام های خاصی را تداعی می کند. سید گلپا سید حسنی است و نه حسینی و قیدار هم فرماندهی است آرام و نظاره گر.

6- قیدار اخلاقی ترین متنی است که در چند سال گذشته خوانده ام. نه در ورطه ی شعار غرق شده است و نه چنگ زده است به نمادها. از مفاهیمی که برای همگان با ارزش است برای بالا کشیدن خود خرج نکرده است و کاملا خود ایستا است. لحنش شیرین است و یکدست. شخصیت و فضایی بی کارکرد و زاید در آن دیده نمی شود. تمامی اجزا دارای شعور منطقی هستند و هیچ کدام بدون دلیل دچار دگرگونی نمی شوند. فصل آخر نفس گیر است و باورپذیر. نذر قیدار را با تمام خلوص اش می پذیری و برای قاسم فاتحه ای می خوانی و چشم انتظار شفاعتش می مانی. روندی که نگارنده طی کرده است تا به این پختگی رسیده است فرآیندی است که می توان از آن الگو برداشت برای تربیت متعهدان اخلاق گرای قلم بدست در آینده ای نه چندان دور.