این کتاب و داشتم می خوندم که به این صفحه و این متن رسید . یاد اون خاطره ی تو توی دسشویی های دبی افتدم .....

" وسط مطالعه ، یک هو صدای سلام بلند یک سیاه قوی هیکل مرا به خود می آورد ! همان سیاه پوست آفریقایی سازمان مللی هتل است ، دوست لی جی ! گویا او هم با ما هم پرواز است به کابل. دلیل ذوق زده گی ش هم مشخص می شود . مدتی به من نگاه می کرده است و با این لباس افغانی البته مرا به جا نمی آورده است . کمی گپ می زنیم و احوال لی جی را می پرسد . معلوم می شود که خارجی های شاغل در سازمان ملل ، از طریق آن اتاقک کاهگلی ، وارد میدان هوایی نمی شوند . بعد برای م توضیح می ده مشکل عدم آشنایی اش با دستشویی های شرقی و غیر فرنگی میدان هوایی را . معلوم می شود که آقا در را باز گذاشته بوده است و ایستاده کارش را می کرده است که با اعتراض رو به رو می شود . از من می خواهد که برای معترضان افغان ، اختلاف فرهنگی ، شاید هم فرنگی ش را توضیح بدهم ! همین یک کار مانده است برای من که راجع به جیش ایستاده ی آقا سخن رانی کنم !!!"

رضا امیر خانی – جانستان کابلستان –زائر زار و نزار مزار – صفحه ی 171

ب.ن اول: کتاب در مورد خاطرات نویسنده ست به افغانستان

ب.ن دوم : " لی جی " همون " علی جون " پسر نویسنده ست

ب.ن سوم: فرودگاه به افغانی میشه میدان هوایی

اميرخاني در سفرنامه خود به نقل اتفاقاتي پرداخته است كه برايش رخ داده است و در آنجا خود ماجراها هستند كه پرده از چهره افغانستان بر مي‌دارند نه اينكه مانند جعفريان، با دست نويسنده اين پرده كنار رود. البته اين تفاوت شايد بيشتر به داستان نويس بودن اميرخاني و روحيات خبرنگاري جعفريان برگردد. والبته به چيزي ديگر و آنكه شگفت زده بودن اميرخاني در اولين برخوردش با افغانستان موجب شده است تا ماجراهايي كه او نقل مي كند براي مخاطب جذاب باشد حال آنكه جعفريان از ديد كسي كه زير و بم افغانستان را مي شناسد به نقل خاطرات مي نشيند. براي كسي مثل اميرخاني حتما يك قهوه خانه افغاني كه عكس پهلوان تختي را به ديوار آويخته است، جذاب است حال آنكه براي جعفرياني كه عمري در كوچه هاي كابل چرخيده و با مردمش سر و كله زده، اين مسائل عادي است.

کلا یه تفتیش عقاید شدیم دیگه . داداشم راست میگفت که این جا وابسته به برادران واجاست :دی

دیروز که رفته بودیم کلی وقت منتظر مسئول کار اموزی بودیم که توی این فاصله نصف  کتاب جانستان کابلستان امیر خانی رو خوندم. اونقدر تحت تاثیر قرار گرفته بودم که نگاهم به دورو برم یه طور دیگه شده بود. یعنی جا داشت که یه سفرنامه ای برای تجربه دیروزم بنویسم. قیدار رو هم دو روزه تمام کردم این جانستان رو هم یه روزه نصف کردم ولی به نصفه دومش چپ افتاده حالا میخونم بقیه اش رو !

بی توجهی مدنی
به انتهای راسته که می رسیم ، می بینیم سیخ هایی کار گذاشته اد کف پیاده رو یحتمل برای رد نشدن موتور سیکلت . شبیه تهران خودمان، حالا اول گرفتاری های کالسکه است. در شورِ اول به این نتیجه میرسیم که اول "لی جی"  را بغل کنیم یا بایستانیم ش و بعد کالسکه را سرِ دست از این مانع یک متری رد کنیم ، یا نه، زور بیشتری بزنیم و کالسکه پر را جابجا کنیم...یک هو دو مرد با لباس افغانی همان جور که دارند به سرعت از کنار ما رد می شوند وباهم حرف می زنند ، بدون هیچ حرکت اضافه ای یکی چپ و یکی راست ، دست می اندازند دور کالسکه و آن را از روی مانع رد میکنند. بی توجه به تشکراتِ ما...

حرمت غریب
برمی­گردم به سمتِ سرباز که کنار گاری ایستاده است و (هنوز) دست به چمدان نزده است... سرسری دستی می کشد داخل چمدان و با ­صدایی خشن که حالا به آن عادت کرده ام، می گوید:

"این جی ، هیچ کس بی اجازه دست نمیزند به اثاث غریب... افغان حرمتِ غریب را دارد ."

یک محقق افغان در تحقیقی که درباره تاثیر امپریالیسم فرهنگی بر جامعه افغانستان داشته، با اشاره به فعالیت رسانه‌ها و گروه‌های مختلف در افغانستان از جمله تشکل‌های فمینیستی می‌نویسد: بسیاری از افغان‌ها اعتقاد دارند که فمینیست‌ها و گروه‌های مشابه در حال تحمیل ارزش‌های سکولار به جامعه افغانستان هستند. ارزشهایی که افغان‌ها سالها برای رهایی از آن مبارزه کرده‌اند!

این نکته ای هست که رضا امیرخانی هم در سفرنامه‌اش «جانستان کابلستان» به آن اشاره کرده بود. یعنی به فعالیت‌های متنوع فرهنگی کشورهای غربی، از جمله چاپ و انتشار و توزیع رایگان نشریات به زبان بومی البته با نگاه امپریالیسم فرهنگی!

چند وقتی است که رمان «قیدار»ِ رضا امیرخانی منتشر شده –به گمانم در نمایشگاه بین المللی کتاب امسال-  و در همین مدت کوتاه توانسته توجه بسیاری را به خود جلب کند و مانند کارهای قبلی امیرخانی، تحسین بسیاری از منتقدان و صاحبنطران را برانگیزد. چند وقتی است که رمان «قیدار»ِ رضا امیرخانی منتشر شده –به گمانم در نمایشگاه بین المللی کتاب امسال-  و در همین مدت کوتاه توانسته توجه بسیاری را به خود جلب کند و مانند کارهای قبلی امیرخانی، تحسین بسیاری از منتقدان و صاحبنطران را برانگیزد.

امروز صبح که لپ تاپم در تصرف همسر گرانقدرم بود و کار دیگری نداشتم، لاجرم سری به کتابخانه ام زدم تا ببینم آیا حال خواندن کتابی دست می دهد یا نه که چشمم افتاد به چند کتاب  خریده و نخوانده و از جمله «جانستان کابلستان»ِ امیرخانی (روایت سفرش به افغانستان) که از بهمن ماه در کتابخانه ام خاک می خورد؛ آنگونه که شرحش را دادم، انگیزه ی خواندنش در این چند روزه ایجاد شده بود و برداشتمش و تمام 348 صفحه اش را همین امروز یک نفس خواندم و لذت بردم. از دو جای متنش هم مشعوف شدم و نیت کردم در اینجا نقلشان کنم که دومی اش چند بند زیر است که می خوانید:

***

در فیزیک حالتی هست در ماده به اسمِ تغییرِ فاز. مثلا تغییرِ حالتِ جامد به مایع. وقتی یخ ذوب می شود و به آب تبدیل می شود. در حالتِ تغییرِ فاز، اگرچه سیستم در حالِ گرفتن یا دادنِ انرژی است، اما دماش ثابت می ماند. یعنی به یخ گرما می دهیم، اما تا مدتی که به آب تبدیل می شود، دما در همان صفر درجه ثابت می ماند... فیزیک دانی که فقط به دماسنج اتکا کند، متوجهِ تغییرِ فاز نمی شود ...

***...

اگر شکافِ سیاسی، بدل شد به گسلِ قومی، مذهبی، اجتماعی، دیگر حنای عبارتِ دشمن رنگش را از دست می‌دهد و عملا دشمن که تا دیروز باعث و بانی وحدتِ ملی بود، تبدیل می‌شود به یکی از طرفینِ دعوا. ورودِ دشمن به دعوای دو جبهه‌ی سیاسی در طرفینِ یک شکاف، باعثِ اتحادِ دو جبهه و عملا فراموشی اختلاف و پرشدنِ سطح روئینِ شکاف می‌شود. اما اگر جامعه پذیرفت که گسلی وجود دارد، از طرفینِ گسل، حتی وابسته‌گی مشروط به دشمن را می‌پذیرد.

و این خطرِ بسیار بزرگی است برای جوامعی که بخشِ بزرگی از وحدت و هویتِ ملی‌شان را مدیونِ دشمنی دشمنان هستند ..."

به نقل از: «جانستان کابلستان (روایت سفر به افغانستان)» نوشته ی «رضا امیرخانی» صفحات 320 تا 322.

شاید سوال جالبی نباشد ، به لطف معلم و مشاور و اینرنت و هزار راه ارتباطی دیگر با رضا امیرخانی آشنا شده ایم. (هر کسی یک سری خصوصیت برجسته دارد و یک سری خصوصیت فرعی. مثلا ممکن است در وصف یک نفر بگوییم او انسان با ادبی است ، حالا ممکن است مهندس خوبی هم باشد!)

رضا امیرخانی یک نویسنده است ،آنچه او را برجسته ساخته نویسندگی برجسته اش است ، البته بماند که یک جهانگرد خوب ، یک مهندس مکانیک خوب ، یک معاون پژوهشی خوب برای دبیرستان و... است.

اما ما به جای این که امیرخانی را با ارمیا و منِ او و ناصر ارمنی اش بشناسیم با "سمپادی " بودنش می شناسیم. این نوع شناختن ایرادی دارد ؛ متعصبانه از او دفاع می کنیم و حتی نمی توانیم به مخیله مان هم راه بدهیم که او معصوم نیست! رضا امیرخانی قلم روانی دارد ، خوب می نویسد ولی حرفه ای نمی نویسد!

 حرفه ای نوشتن یعنی چه؟!

آنچه این روزها به معنای داستان نوشتن حرفه ای در بین نویسندگان معروف جهان مطرح است پایان بندی مشخص و با هدف نوشتن است، رضا امیرخانی در پارکِ ملّت گفت : " من برای پدر من او برنامه های زیادی داشتم، او باید می آمد و مشکلات را حل می کرد ولی به جایی رسیدم که پدر در سفر مُرد و این است که می گویم داستان جان می گیرد." امیرخانی یاعلی می گوید شروع می کند و می نویسد و هر جا که تمام شد تمامش می کند! اگر من این روش را استفاده کنم داستانی بسیار خراب تر از خاله سوسکه شکل می گیرد ولی او امیرخانی است و متد خاص خودش را دارد. پس اولین خصوصیت او این است که داستان را مطابق ذهنش می سازد نه مطابق استدلال هایش و برای همین است که با قصه هایش احساس نزدیکی زیادی می کنیم.

حالا برگردیم به ایرادات او که مخصوصا ما "سمپادی ها" دوست نداریم که آنها را بشنویم، رضا امیرخانی گاهی وقت ها حرف هایش را خیلی صریح می زند، و شاید خیلی مناسب نباشد... رضا امیرخانی در یکی از مصاحبه هایش در جواب خبرنگار که ازاو پرسیده بود به نظر شما یک سری حرف هایتان ایراد اخلاقی ندارد گفته بود که بالاخره یک سری حرف ها را باید درگوشی زد. البته این جای بحث دارد و سلیقه ای است ، قطعا کامل بیان کردن فضا بدون چشم پوشی بر فهم مخاطب از نوشته تاثیر زیادی دارد ، ولی جای بحث دارد که آیا باید هر حرفی را زد یا خیر.

دوست دارم که در آینده حرف های بیشتری را در مورد رضا امیرخانی با هم بزنیم و جریان ادبی اش و حرف هایی که می زند. و ممنون از دوستان فسیل نامه!

علیرضا علمدار