خیلی کم  پیدا می شوند کسانی که به قول فریبرز عرب نیا آدم ها پر مایه ای باشند . البته این لفظ پرمایه را عرب نیا برای منتقدان سینما به کار برده  و فی الواقع پرمایه هم نیست و بی مایه است. یادم می آید در جایی از یکی از منتقدان به عنوان منتقد کم مایه اسم برد که با تعجب مجری برنامه روبرو شد . آن جا که مجری پرسید چرا این یکی را گفتی کم مایه که در جواب شنید که این منتقد آخری چیزکی درباره نقد سینما می داند .

...

در یکی از سخنرانی ها رهبری  از نخبگان خواستند همانند یک شطرنج باز عمل کنند و حرکات بعدی دشمن را حدس زده و براساس آن برنامه ریزی کنند . و من نمی دانم آن هایی که در جلسات رهبری کاغذ و قلم دارند چه چیزی را یادداشت می کنند که در عمل برخلاف مواضع ایشان رفتار می کنند . مثال ها فراوان است . آخرین آن ها نامه یکی از مسئولان فرهنگی به رئیس جشنواره کن و همدردی با لارنس فون تریه کارگردان فیلم ضدمسیح بود که ... بی خیال . این ها را گفتم تا اشاره ای داشته باشم به نقش رضا امیرخانی در جامعه امروز ما ...

جانستان کابلستان اثر جدید رضا امیرخانی ... سفر امیرخانی به همراه خانواده با افغانستان ... وقتی حتی در نوک قله دماوند هم آسایش نداری پس باید به جایی امن ! پناه ببری ؛ افغانستان . تا الان یک سوم از کتاب را خوانده ام و نمی توانم نقدی جدی بر کتاب داشته باشم .ولی نکته ای در کتاب هست که دوست دارم به آن اشاره کنم . تلویزیون بارها مستندهای مختلفی از صعود کوه نورد های ایرانی به قلل مرتفع جهان پخش کرده است ولی روایتی که امیرخانی از صعود های موفق و ناموفق خود داشته است بر تمامی آن ها می چربد . همین یک مورد می ارزد برای من به کل  نفحات نفتی که اصلا دوستش نداشتم و حجم زیادی از آن هنوز دست نخورده باقی مانده است .

...

رضا امیرخانی خوب نوشتن را می داند . این یعنی نویسنده ی پر مایه ای است . هر چقدر هم با بعضی دیدگاه های او مخالف باشی وقتی از نزدیک او را ببینی همه آن ها رنگ می بازد . در بین همه متظاهران روشنفکر و غیر روشنفکر پر مدعا  ، رضا امیرخانی خودش هست . وقتی با او ملاقات می کنی و دقایقی با او همکلام می شوی خواهی فهمید که او با هم رتبه های خود فرق دارد . در مقابل این همه دشمن دانا ، امیرخانی را می توان جز معدود دوستان دانا حساب کرد . رضا امیرخانی یک شطرنج باز واقعی است . او درست همان جایی است که باید باشد .

چرا من الان باید دلم برای جانستان کابلستان تنگ شود؟

با تو انگار: یه روز مشترک
http://live-in-heaven.blogfa.com/post-70.aspx
...-تیر90
بعدش عشقم کتابی رو که به مناسبت سالگرد خواستگاری برام خریده بودن بهم دادن (جانستان کابلستان، رضا امیرخانی)، فدای عشقم بشم که همش اول کتابا شعر های خوشلی برای خانومیشون مینویسن..

"مگر عقد کرده اید تله ویزیون را...بروید پس تر...

قهوه خانه مملو از جمعیت است. سرک می کشم. تله ویزیون روی شبکه ی سه خودمان است که از ماهواره پخش می شود! چه اتفاقی می تواند این همه جمعیت را به قهوه خانه بکشاند؟ جمعه دهم مهر ماه سیزده هشتاد و هشت است و تا چند ساعت بعد قرار است بازی پرسپولیس و استقلال به صورت زنده پخش شود. بحث ها شبیه به داخل استادیوم داغ داغ است. پیرمردانی با ریش سپید نشسته اند و راجع به تاج و پرسپولیس رجز می خوانند. پیرمردی می گوید:

به حق روضه شریف که اسم امیرالمومنین علی دارد, تیم سلطان علی پیروز و به روز باشد...

ناخودآگاه بلند آمینی می گویم برای تیم هنوز منتسب به علی پروین!"

این روایت رضا امیرخانی است از آن چه در مزار شریف کشور همخانه مان, افغانستان دیده است که از صفحه 202 کتاب جانستان کابلستان او نقل کردم.

میبینید که پرسپولیس است و علی پروین و تا آن جا که من دیده ام و شنیده ام؛ هیچ تیم فوتبالی در ایران چنین محوری ندارد. حتی ناصرخان حجازی هم با همه محبوبیتی که داشت برای استقلال چنین محوریتی ندااشت.

حالا وقتی قرار باشد درباره چنین چهره ای مستند شخصیت محور ساخته شود؛ چه باید کرد؟

حکومت شما اجازه‎ی ورود نداد به قشر فرهیخته‎ی ما. ‎طلاب اهل سنت ما جذب مدارس پاکستان شدند و این بلایا به سر این مردم امد. ‎‎اگر طالب های ما در مدارس تربت جام و زاهدان درس می‎اموختند ، کجا گرفتار بلیه القاعده می شدند؟ دانش گاه‎های شما،‎ به بچه های افغانی که حتا در ایران متولد شده‎اند ، اجازه تحصیل نمی دهند. قوانین شما برای مهاجران نیکو نیست….
حکومت شما کرامت انسانی ما‌‏‌‎‏ را رعایت نکرد، شما روشن فکران ایرانی چیزی نگفتید، بعدتر کرامت انسانی خود شما را نیز رعایت نخواهند کرد. این یک بازی دنیاوی است….

جانستان کابلستان/ رضا امیرخانی

روایت سفر رضا امیرخانی به افغانستان اسمش جانستان کابلستان است. کتابی است که اطلاعات خوبی از افغانستان در اختیارت می­گذارد ولی انتظارت راجع به قلم قوی­ای که از نویسنده­های نام­آشنا سراغ داری را برآورده نمی­کند.

قسمت­های اول کتاب که درباره­­ی کوهنوردی بود واقعا می­رفت روی اعصاب. بخش انتخاباتیات را هم اصلا نخواندم. فکر می­کنم بعضی از قسمت­های کتاب رضا امیرخانی احساس خوش­مزگی می­کرد ، احساسی که لااقل نویسنده­های نام­آشنا باید از آن تهی باشند.

چند سال پیش سفرنامه­ی شکوفه آذر به افغانستان ، تاجیکستان و... را خوانده­بودم که اصلا قابل مقایسه با جانستان کابلستان نبود. کلمه به کلمه­ی سفرنامه­ی شکوفه آذر را با علاقه­ی تمام می­خواندم و جائی احساس نکردم که مثلا جمله­ای اضافی نوشته شده. نوشته­هایی که ژیلا بنی­یعقوب هم از سفرهایش به افغانستان دارد همین­طور است.

جالب­ترین قسمت جانستان کابلستان آنجا بود که رضا امیرخانی وارد کتاب­فروشی شاه­محمد می­­­­شود و می­فهمد که او همانی­­ست که خبرنگار نروژی از روی زندگی­­اش پرفروش­ترین کتاب صد سال اخیر نروژ را نوشته است. شاه­محمد هم امیرخانی را به جا می­آورد و عکس می­اندازند...

بعد از «کتاب­فروش کابل» و «بادبادک باز» این سومین کتابی بود که راجع به افغانستان خواندم.

پن : برای اولین بار از طریق وبلاگ نسیم با جانستان کابلستان آشنا شده بودم.

به انواع و اقسام مختلف، به زبانِ تارومار شده‌ی فارسی ترک‌مون زده شده و من نمی‌دونم اصرار امیرخانی رو برای یه جور دیگه نوشتن و «جدا نویسی» اون‌هم تا این حد بد و وحشتناک که گاهی مجبور باشی روی کلمات مکث کنی و چند بار بخونیش تا متوجه بشی که مثلاً «دانشجو» است که نویسنده حال کرده و همین‌جوری نوشته دانش جو! بغیر از هر ناشر، گویا باید به رسم‌الخط سلیقه‌ای هر نویسنده هم عادت کنیم.

جانستان کابلستان / رضا امیرخانی / نشر افق / 6500 تومان

رضا امیر خانی از همان اولین رمانش ارمیا در سال 74 بدل به یکی از مهمترین نویسندگان معاصر بعد از انقلاب شد که البته بسیار هم انگشت شمار بودند.اما امیر خانی به خاطر سبک خاص و نسبتاً نوی خود در نگارش و صمیمیت نوشتاریش در توصیف حالات و روحیات قهرمانانش بسرعت به نویسنده محبوب بدل شد.من او و بی وتن بیشک در میان آثار داستانی بعد انقلاب جز مهمترین آثار بشمار می روند.اما امیرخانی به نگارش کتابهای سفرنامه ای تحلیلی خاطره گونش شهرتی بس بیشتر نیز یافت.در دورانی که سیاست و نگاه سیاست زده رکن اصلی هر گفتار و عملی بشمار می رود او سعی می کرد با نگاهی متفاوت به رویدادها و روابط دور برش تحلیلی جدید،کمتر مورد توجه و نوین از ارتباط مردم و حکومت،فرهنگ و دیگر اقدامات سیاسی ،اقتصادی و اجتماعی ارائه دهد.این رویکرد که در اکثر آثارغیر داستانیش مثل مقالات سایت لوح ، کتاب نشت نشا و بخصوص نفحات نفت مشهود است در این کتاب که به نظر باید متکی به موضوعی نا آشنا برای مخاطبش باشد نیز مشهود است و نگاه نویسنده همه جا به تحلیلی بومی برای خود و ملتش توجه دارد تا برای معرفی فضایی ناشناخته و همین اثر را بیشتر به اثر برای کاربرد داخلی نه  یک برداشت برای عموم مردم جهان بدل کرده است.همین رویکر باعث انتقاد اکثر نخبگان و روشنفکران افغانستان و یا کسانی که نگاهی جهان شمول به مسائل دارند شده است.امیر خانی در این کتاب همواره به جای روح جمعی مردم ایران است که از میان سلسله روابط و علت و معلول های آن برای ملت و کشور خود چاره جویی می کند.این رویکرد بد نیست اما باعث عدم تمرکز بر موضوع یعنی معرفی افغانستانی فراموش شده و نارضایتی مخاطب آشنا و علاقمند به افغانستان می شود.البته من از این رویکر خوشم می آید راستش نویسندگان و علمای فرهنگی ما بیش از حد به وادی عدم قضاوت و منطق خشک و جدی تحلیل جهان شمول افتاده اند و همین باعث شده که اکثر آثار نمی تواند زمان و مکانی را توصیف و تحلیل کنند و کاربرد لازم را نداشته باشند.عدم داشتن موضع و نگاه هم به بهانه عدم قضاوت باعث کند شدن نگاه تحلیلیشان و تبدیل به کاردی کهنه و کند می شود.

امیرخانی در ابتدا با روحیه ای خوب و نگاهی مثبت وارد افغانستان می شود.در هرات او رویکردی نقاد و عملگرا دارد شاید چون هرات هنوز بسیار ایرانی است و به فرهنگ او نزدیک تر و امن تر هم هست.خانواده کنارش است و او نگرانی ندارد.او بخوبی در سه فصل اول پیش می رود و با نگاه خاصش به ما خطی فکری را نشان می دهد که پیشتر در نفحات نفت هم نشان داده بود.سبک نوشتن اینگونه سفرنامه ها در ایران بی سابقه نیست که بعد از مشروطیت تقریباً همه اینگونه می نویسند یعنی سفرنامه تحلیلی و مقایسه ای که شاید مشهورترین این نوع نوشتار را بتوان نوشته های باستانی پاریزی عنوان کرد.

اما با جدایی امیرخانی از خانواده در سفر به مزار و کابل نگرانی و اضطراب باعث می شود او نتواند این نگاه را همواره دنبال کند و بیشتر فصول بعدی به نشان دادن نگرانی ها و دغدغه های شخصیش و نه تحلیل و مقایسه اوضاع می پردازد و این اثر کمرنگ  می کند.اینجا دقت او هم کم می شود و مرتکب چند اشتباه املایی و یا تحلیلی هم می شود.اما هنوز کور سویی از میان اینهمه اضطراب و تنش مشاهده می شود.

در کل کتاب کتاب خوبی است و توانسته نمایی متفاوت از این فضا و اقلیم به ما بنمایاند.من بشخصه تا قبل از نوشته های محمد حسین جعفریان که جریان نوینی از آشنایی ما با افغانستان بپا کرد نه چیزی از افغانستان می دانستم بلکه به خاطر شرایط جامعه و حضور ملیونها افغانی آواره و مشکلات این مهاجران که زندگی ما ایرانی ها را هم تحت تأثیر قرار داده بود نگاه خوشی به افغانستان و مردمش نداشتم اما با مطالعه نوشتارهای آقای جعفریان در آثارش و مجلات و روزنامه ها و آشنایی با محیط و مشکلات این مردم آن میزان نگاه یکسویه و تبعیض آمیزم کم و کمتر شد و توانستم رویکردی متفاوت به این مرد داشته باشم.این کتاب هم که به خوبی با اعتراف نویسنده از همان نگاه جعفریان برخاسته است هم کمکی دیگر در اصلاح نگاه ماست.

پی نوشت:نمی خاستم درباره انتخابات سال 88 و نگاه امیرخانی بنویسم اما چون خودش یک فصل به این موضوع اختصاص داده است نمی توانم ساکت باشم.

اتخابات سال 88 به هیچ وجه مشابه اتخاباتهای دیگر کشورها در همان ایام نبود.در دیگر کشورها دو جناح سیاسی متفاوت و مشخص با نگاههای سیاسی مشخص در چارچوبی مشخص با هم رقابت می کردند.نتایج آن هم بخوبی قابل پیش بینی بود زیرا فضای سیاسی این کشورها بر مبناهایی از پیش تعیین شده می چرخد در حالی که ایران هرگز طی سی سال گذشته فضا ،تعریف و ساختار سیاسی مشخصی نداشته است.پس قیاس یک ابر محو با شیشه ای شفاف قیاص مع الفارق است.در ضمن دو گروه مطرح در انتخابات ایران بر خلاف نظر حاکمیتی هر دو ریشه و پایه در همین نظام داشته اند.

من هنوز بعد از دو سال نتنها قانع نشده ام که دست خارجی عامل اصلی این حوادث بوده بلکه چندان تفاوتی در عملکرد دو گروه برای تمایز آنها پیدا نکرده ام.تمام حوادث بعد از انتخابات به نظر در یک فضای مسدود و پر دود سیاسی کاملاً طبیعی و عادی بوده است.دو گروه مرتب به هم سنگ پرانی کرده اند که اکثراً هم به آدمهایی اصابت کرده که یا بی تقصیر بوده اند و یا اصلاً نمی ددانستند چه خبر است.

نشان به آن نشان که دو سال بعد از این وقایع هنوز سند و مدرک مستندی از نیت سوء جناح بازنده در برنامه ریزی این اتفاقات مطرح نشده و فقط به نظریات شخصی و شایعات بسنده شده است.هنوز پاسخ روشنی از ماجرای حوادث خود انتخابات ارائه نشده است.تازه همه کسانی که بقول حاکمیت عامل این حوادث بوده اند یا بکل آزادند یا فقط خانه نشین شده اند و یا در دادگاهایی غیرعادی و بیشتر نمایش گونه بعد از محکومیت به طرز عجیبی آزاد شده اند.به واقع اگر سند و مدرکی موجود بود اینگونه اقدام می شد.الان فقط عده انسانهای کوچک از لحاظ سیاسی که دستشان به هیچ نهاد قدرتی بند نیست در زندان مانده اند و بقیه به راحتی زندگیشان را می کنند.یا اتفاقات طبیعی بود یا یک نمایش مسخره است.آدم باید تکلیفش را با این واقعه روشن کند.یا شما حرف حکومت را با تمام سوراخهای عظیمش قبول دارید یا حرف طرف مقابل را که بیشتر بر مبنای لجبازی ناشی از شکست است یا حرف منطق و عقل را.

من معتقدم دو جناح سیاسی که روزی هم ریش و هم سفره بوده اند در دعوایی سیاسی برای قدرت جنگیدند قوی تر ضعیف تر را شکست داد این قوی تر نه در عملکرد که در ابزار سیاسی و قدرت حکومتی پیروز شد ضعیف تر هم اگر سیاسی نگریم عملکردی که در توانش بود انجام داد اما راهی از پیش نبرد.این نه خوبی قوی است و نه خوبی ضعیف و ایضاً بدیش.این یک عملکردی عادی در فضای سیاسی و سیاست زده دنیا است.فتنه یک بازی مسخره سیاسی بیش نیست که دو جناح برای قدرت به راه انداخته اند.حالا هم ورژن جدیدش با جریان انحرافی راه افتاده است.

امیرخانی مرتب همین ها را می گوید البته در لفافه اما نمی دانم چرا تکلیفش را روشن نمی کند که هر دو جناح دو سر یک چوبند که ملت را نوازش می دهند.او می گوید باید به اصل ولایت فقیه نگاهی غیر حکومتی داشت و این غیر ممکن است.اگر ولی فقیه فقط حاکم دینی بود مثل قدیمها ممکن بود اما وقتی او حاکم سیاسی است پس نگاه به او هم سیاسی و حکومتی است و عملکردش هم سیاسی می شود.رهبر در یک دعوای سیاسی طرف یک گروه را گرفت و گروه دیگر را طرد کرد.با دلیل و منطق هم نبود بلکه به خاطر نگاه شخصیش بود هیچ مدرک و سندی هم علیه طرف مقابل ارائه نداد جز همان شایعات نخ نما پس او تکلیفش را مشخص کرده است.من هم تکلیفم مشخص است.من طرف هیچ کس نیستم چون عقل و منطقم می گوید دو گروه بدنبال قدرت برای قدرتند نه قدرت برای خدمت.من شاید اشخاصی از دو جناح را دوست داشته باشم اما مرام گروهیشان را نمی پسندم و در کل به نظر من این ره که میروند به ترکستانست هر دو گروه برای چیزی می جنگند که رهبر هم جزوشان است نه بالایشان یا کنارشان که آن قدرت سیاسی مطلق است نه دلشلن برای مردم سوخته نه برای دین خدا.اینجا چنان آش شله قلمکاری است که در تریبون به هم فحش می دهند و تکفیر می کنند در مراسم خصوصی افطاری می خورند و گپ می زنند.این وسط فقط ملت است که بازنده است.خون می دهد نان می دهد جان می دهد و تازه چوب هم از هر دو طرف می خورد من خود را در گیر این بازی نیم کنم.والسلام